حجت‌الاسلام والمسلمین حسن رضایی مهر، مسئول این مرکز در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، در خصوص فعالیت های 12 ساله این مرکز و نیز بایسته های امروزین پاسخگویی به شبهات و سوالات دینی به نکات شنیدنی اشاره کرده است که ماحصل آن در پی می آید؛

شروع بکار از 12 سال پیش

وی با بیان این که این مرکز از سال 79 با مصوبه 282 شورای عالی حوزه کار خود را رسما آغاز کرد، اظهار داشت: لزوم ایجاد یک مرکز حوزوی پاسخگویی به سوالات و شبهات جدی و بنیادین جامعه از جمله مهم ترین اهداف تاسیس این مرکز بوده تا این شبهات در مرکزی وابسته به حوزه علمیه که قابلیت اطمینان دارد و مرجع بزرگ علمی است، پاسخ داده شود.

حجت الاسلام و المسلمین رضایی مهر افزود: با نظر مساعد اعضای محترم شورای عالی حوزه و دیگر بزرگان به ویژه مراجع معظم تقلید که غالبا حمایت کردند، این مرکز شکل گرفت تا پاسخگوی سوالات و شبهات اساسی جامعه باشد.

لزوم نوآوری در عرصه پاسخگویی

مدیر مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه همچنین با تاکید بر لزوم توسعه و تقویت نوآوری ها در حوزه دین و معارف دینی ابراز داشت: رسالت مرکز، پاسخگویی به پرسش های بنیادین و رفع آسیب ها و شبهات مطرح در حوزه دین است.

وی ادامه داد: در عرصه مواجهه فعال با مراکز شبهه افکن وپاسخگویی به آن ها بر اساس مناظره جدال احسن از سیاست های ماست تا به این طریق بتوانیم بخشی  از مشکلات دینی و علمی جامعه را پاسخگو باشیم؛ البته در راستای این هدف کارهای جدی در طول این سال ها انجام شده که پیشرفت های خوبی در این باره در حدود این دوازده سال داشته ایم.

چه شبهاتی را پاسخ می دهیم؟

مدیر مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه با بیان این که پاسخگویی به شبهه بر اساس ضوابط خاصی است که در اساس نامه ما تعریف شده است، اظهار داشت: در نقد شبهات مطبوعاتی، اینترنتی و سایبری هر چه که به حوزه دین و اصل دیانت تعریض کرده و به حوزه های علمیه، مراجع معظم و مساله ولایت فقیه و شخص رهبری شبهه ای وارد کرده، ما تخصصا در این حوزه ها ورود پیدا کرده و به شبهات پاسخ می دهیم، چرا که اساسا رویکرد حوزه های علمیه ناظر به مباحث کلان است.

حجت الاسلام و المسلمین رضایی مهر همچنین گفت: در واقع هر شبهه ای که آموزه ای از دین یا اصول دین و اصل حوزه و مرجعیت و ولایت فقیه را هدف قرار دهد، ما به آن پاسخ می دهیم.

رسالتی علمی و فراتر از نگاه جناحی!

وی افزود: پاسخ های ما به ویژه در حوزه اندیشه سیاسی، فراجناحی است و حقیقتا بحث دفاع از آموزه های دینی و تبیین صحیح اندیشه سیاسی اسلام و نظام بر اساس نگاه علمی و دینی مطرح است؛ ما حتی سیاست را در حوزه دین تعریف می کنیم و از این زاویه به نقد شبهات و پاسخ به آن ها می پردازیم.

توجه به رویکرد منطقی و علمی

این محقق و پژوهشگر حوزوی همچنین با بیان این که اساس کار ما توجه و اهتمام به نقد منطقی و مناظره بر اساس جدال احسن می باشد، ابراز داشت: مشخصه کار ما پاسخگویی مکتوب است و البته یک قسم از کار ما به ویژه در سال های اخیر از طریق پست الکترونیک یا همان ایمیل انجام می گیرد.

دریافت 70 هزار پرسش مکتوب

وی در ادامه با اشاره به این که خروجی های فعالیت های این مرکز به صورت های مختلف در طول این سال ها، نمود داشته است، گفت: از سال 79 تا 90، تعداد پرسش هایی که از طریق پست معمولی به دست ما رسیده بیش از 70 هزار پرسش از سراسر کشور و بعضا از خارج از کشور بوده است و تعداد پرسش هایی که جواب داده ایم با عنایت به این که برخی از آن ها تکراری بوده، 56 هزار بوده است.

حجت الاسلام و المسلمین رضایی مهر همچنین با اشاره به راه اندازی پست الکترونیک این مرکز از سال 84 بیان داشت: از این مقطع زمانی پاسخگویی مکتوب به صورت معمولی کم تر شد و از طریق ایمیل، این مهم بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.

وی یادآور شد: فرآیند پاسخگویی ما در این مرکز، از زمان دریافت سوال از طریق پست تا ایمیل متوسط بین 7 تا ده روز به طول می انجامد و این زمان به خاطر آن است که پاسخگویی در اینجا نیاز به کار علمی عمیق دارد، ضمن آن که ارزیابان و متخصصان علمی در هر رشته ای باید جواب ها را مورد ارزیابی دقیق قرار دهند.

فعالیت 9 گروه علمی

وی همچنین با اشاره به وجود 9 گروه علمی شامل فلسفه ، کلام ، فقه، حقوق، سیاست، تاریخ و سیره، ادیان و مذاهب، قرآن و حدیث و تربیت ومشاوره در این مرکز اظهار داشت: هر گروهی دارای یک مدیر و دبیر است و محققینی دارد که سوالات را دریافت کرده و به آن ها پاسخ می دهند؛ ممکن است هر گروهی با 20 محقق در ارتباط باشد و به این ترتیب ، مجموع محققان ما با احتساب پرنسل مرکز بیش از 200 نفر می شود.

پاسخ به 36 هزار سوال ایمیلی

مدیرمرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه با اشاره به این که از طریق پست الکترونیک به حدود 36 هزار سوال پاسخ داده شده است، گفت: البته پاسخ ها نیز متناسب با شخصیت و سن مخاطب بوده است.

وی با بیان این که ما سه نوع پاسخ داریم، یادآور شد: یک بخش پاسخ های آماده است که کار علمی درباره آن ها صورت گرفته است. بخش دوم شامل پاسخ ها تکمیلی می شود، به این معنا که فرد دیگری بعد از جواب، دوباره سوالی در همین رابطه مطرح کرده که متناسب با شرایط باید جواب ها کامل تر شود؛ به عنوان مثال قبلا یک دبیرستانی یک سوالی کرده بعد یک دانشگاهی سوالی درباره آن پرسیده که طبعا باید جواب کامل تر و پخته تر گردد.

وی ادامه داد: در حال حاضر بیشتر قشر جوان و تحصیل کرده ، مخاطب ما هستند و البته اقشار مختلف با تحصیلات گوناگون از مرکز سوالات خود را می پرسند.

مباحث کلامی و اعتقادی؛ صدرنشین جدول سوالات و شبهات

حجت الاسلام و المسلمین رضایی مهر همچنین با بیان این که طبعا در هر برهه زمانی یک بخش از سوالات و شبهات نمود بیشتری پیدا می کند، ابراز داشت: مباحث کلامی واعتقادی تقریبا در همه زمان ها مطرح می شده است و همواره درصد قابل توجهی از سوالات را به خود اختصاص می داده است. از این رو گروه کلام ما بیشترین سوال را پاسخ می دهد، هر چند فراوانی سوالات گروه های دیگر نیز در مقاطع مختلف ، متفاوت است.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر شبهات کلامی و اعتقادی در صدر سوالات و شبهات است. بعد از آن مسایل حقوقی شامل حقوق جزایی و حقوق زن و ... مطرح می شود.

این استاد حوزه گفت: در مباحث تفسیری و قرآنی نیز سوالات و شبهاتی به دست ما می رسد که به صورت جزء به جزء توسط کارشناسان که از فضلای حوزه بررسی می شود و کارشناسان حوزوی ما نیز از سطح سه به بالاتر و دانشگاهیان دارای مدرک کارشناسی ارشد به بالا می باشند که به لطف الهی یک مجموعه کارشناسی قوی و متخصص را در این مرکز در اختیار داریم.

وی اضافه کرد: پس از ارایه جواب متخصص و بررسی مدیر گروه، دو ارزیاب دیگر نیز به بررسی پاسخ داده شده می پردازند تا مشکل و ابهامی در این میان، وجود نداشته باشد.

پاسخگویی به 50 هزار سوال تلفنی

حجت الاسلام و المسلمین رضایی مهر در بخش دیگری از سخنان خود گفت: از سال 84 به بعد، در کنار کارهای دیگر، میانگین روزی 30 سوال تلفنی جواب داده می شد که تا سال 90، حدود 50 هزار سوال را شامل می شود.

بانک اطلاعاتی با ظرفیت 30 هزار پرسش و پاسخ

وی با اشاره به این که در بانک اطلاعات این مرکز، بیش از 30 هزار پرسش و پاسخ موجود است، بیان داشت: در بخش بررسی مقالات مطبوعاتی، گروه شبهه شناسی وجود دارد که این ها شبهات موجود در مطبوعات و سایت های اینترنتی را رصد می کنند که در همین رابطه تاکنون 39 هزار مقاله مورد بررسی قرار گرفته و از این تعداد، بیش از 700 نقد علمی قوی روی آن ها صورت پذیرفته است؛ نکته قابل توجه این که بیش از یک هزار و پانصد بار در مطبوعات این نقد ها به چاپ رسیده است.

شناسایی 450 سایت شبهه افکن

حجت الاسلام والمسلمین رضایی مهر همچنین با اشاره به بررسی بیش از 2 هزار سایت اینترنتی خاطرنشان کرد: در این بررسی ها حدود 450 سایت شبهه افکن از طریق این مرکز شناسایی شده است و در ضمن به بیش از 950 شبهه اینترنتی پاسخ داده شده که این ها جدای از بحث مقالات اینترنتی است.

برگزاری 133 گفتمان دینی

مدیر مرکز پاسخگویی به سوالات و شبهات حوزه با اشاره به برگزاری 133 گفتمان دینی با بهره گیری از علما و شخصیت های برجسته حوزوی از سوی این مرکز گفت: بعد از فترتی که وجود داشت انشاالله این گفتمان ها ادامه خواهد داشت؛ البته سیاست ما این است که بعد از این بیشتر در شهرستان ها متمرکز شویم چرا که نیاز بیشتری در این مناطق احساس می شود، هر چند که در قم نیز گرچه شاید کمتر این گفتمان ها برگزار خواهد داشت.

انتشار 60 کتاب علمی و کاربردی

وی در ادامه با بیان این که حدود 60 عنوان کتاب در موضوعات علمی و مورد نیاز و کاربردی از سوی مرکز منتشر شده است، افزود: حدود 50 عنوان کتاب دیگر نیز هم اکنون آماده تدوین و چاپ است که با رفع محدودیت های مالی چاپ خواهد شد.

این محقق حوزوی با اشاره به انتشار 20 شماره از فصلنامه صباح بیان داشت: انشاالله بناست این مجله با عنوان "پاسخ" منتشر گردد که پس از دریافت مجوز به یاری خداوند در آینده نزدیک کار را شروع می کنیم.

وی یادآور شد: محتویات کارهای ما خروجی های مختلفی داشته اعم از کتاب، مجله ، سایت و نرم افزار و ... که از آن جمله سایت اندیشه قم است که بزرگترین سایت وابسته به حوزه علمیه قم می باشد.

حجت الاسلام و المسلمین رضایی مهر گفت: این سایت از اوایل آغاز به کار مرکز، فعال بوده و تاکنون نیز از جمله پربازدیدترین سایت های حوزوی است.

استقبال قابل توجه از نرم افزار پاسخ

وی یادآور شد: نرم افزار "پاسخ" با بیش از 8 هزار پرسش و پاسخ در 13 موضوع، ماه رمضان سال گذشته رونمایی شد و طی این مدت هم استقبال خوبی از آن به عمل آمده است؛ مردم وقتی می بینند که اثر پرمحتوای دینی آن هم از سوی حوزه علمیه منتشر شده، طبعا دلشان قرص می شود از این که بالاخره، مطالب مستند و مفید است، ضمن آن که اساسا عنوان پاسخ  برای یک نرم افزار هم جذابیت خاص خود را دارد.

مدیرمرکز پاسخگویی به سوالات و شبهات حوزه افزود: در همین نمایشگاه قرآن امسال با این که مکان غرفه ما چندان مناسب نبود اما افراد بسیاری می آمدند و سراغ این نرم افزار را از ما می گرفتند.

مردم تشنه معارف دینی هستند

وی با اشاره به این که نرم افزار دوم پاسخ نیز در دست آماده شدن است، ابراز داشت: آن چه مهم است این که مردم ما تشنه و نیازمند به معارف هستند و باید به شبهات پاسخ مناسب را ارایه داد.

وی اضافه کرد: کار پاسخگویی واقعا یکی از واجبات و ضروریات است ولی مشکلی که هست این که متاسفانه موازی کاری در این باره بسیار است و این دغدغه را بارها بزرگان مورد تاکید قرار داده اند.

حجت الاسلام و المسلمین رضایی مهر با بیان این که باید در خود مجموعه حوزه علمیه، این ها تعریف و سازماندهی شود، گفت: این که چه کسی باید چه کاری انجام دهد و سعی کند بر اساس همان رسالت و ماموریت انجام وظیفه کند، اصلی ضروری است.

لزوم مقابله با موازی کاری ها

وی تصریح کرد: باید یک مرکز پاسخگویی به سوالات به صورت واحد در کل کشور باشد و البته این نهاد می بایست زیر نظر شورای عالی حوزه باشد.

مدیر مرکز پاسخگویی به سوالات و شبهات حوزه همچنین افزود: حوزه باید این ها را سازماندهی و هدایت کند تا جلوی موازی کاری ها گرفته شود چرا که نیاز به پاسخگویی بیش از حد است و گاهی احساس می شود که چند مرکز به یک سوال و شبهه پاسخ می دهند و این مساله باعث می شود که شاید بقیه سوالات احیانا بی پاسخ می ماند.

وی اضافه کرد: واقعیت آن است که متاسفانه خلیی از فرصت های پاسخگویی را از دست می دهیم و بسیاری از شبهات اصلا بی پاسخ می ماند و این برای جامعه خطرناک است.

با کثرت و تنوع شبهات روبرو هستیم

حجت الاسلام و المسلمین رضایی مهر همچنین با تاکید بر این که در شرایط کنونی با کثرت شبهات و گوناگونی آن ها روبرو هستیم ، بیان داشت: در این وضعیت، دشمن از همه ابزارهای ممکن در این راستا استفاده می کند و در قالبی جذاب آن ها را طرح می کند، ضمن آن که اساسا اشاعه گناه راحت تر از جلوگیری از گناه است؛ القای شبهه نیز راحت است و به آسانی اذهان را مشوش می کند و دشمنان گاه با یک فیلم یا عکس یا مقاله ایمان افراد را سست می کنند و پاسخ به این ها به ویژه در فضای سایبری بسیار دشوار است.

لزوم تقویت مراکز پاسخگویی در حوزه

وی با بیان این که امثال این مرکز برای پاسخگویی به شبهات، باید تقویت شوند، گفت: همین که چنین مرکزی زیر نظر حوزه باشد ارزشمند است چرا که مردم به حوزه اعتقاد دارند و وقتی می بینند حوزه متولی است اطمینانشان به کار بیشتر می شود.

این استاد حوزه همچنین با تاکید بر این که چه از حیث فکری و معنوی و چه از حیث مالی و امکاناتی باید این گونه مراکز مورد حمایت قرار گیرند، خاطرنشان کرد: گاهی برخی پاسخ ها باید آنی و به قول معروف ژورنالی باشد و نمی شود درباره آن ها صبر کرد؛ یعنی این که یک جواب زود باید داد ولو این که خیلی عمیق و علمی هم نباشد. البته برخی سولات نیز یک هفته و گاه حتی یک ماه زمان نیاز دارد.

وی بیان داشت: الان ما در این مرکز بحث طبقه بندی سوالات را داریم و می دانیم مثلا در فلان استان در فلان سال چه سوالاتی ارسال شده و چه کسانی با چه سن و تحصیلاتی چه سوالاتی را مطرح کرده اند.

پاسخ به شبهات شبکه های ماهواره ای

حجت الاسلام و المسلمین رضایی مهر در پایان گفت: ما همچنین در این مرکز بخش رسانه داریم که به بررسی شبهات شبکه های ماهواره ای می پردازد و خود دارای مدیر و دبیر است که البته هنوز آن طور که باید و شاید تقویت نشده و برای موفقیت بیشتر نیازمند امکانات جدی تر و بودجه بیشتر است تا انشاالله در آینده شاهد فعالیت های بیشتر آن باشیم.

گفتگو: سید محمد مهدی موسوی